Νωρίς το πρωί το πλοίο φτάνει στο λιμάνι του Πειραιά. Η περιοχή χρησιμοποιούνταν σαν λιμάνι από τους αρχαίους χρόνους. Τότε ονομάζονταν « Μέγας Λιμήν» ή Κάνθαρος. Το όνομα κατά πάσα πιθανότητα είχε προκύψει από το σχήμα του ομώνυμου δοχείου, που έμοιαζε με το σχήμα του λιμανιού. Ο μεγάλος λιμήν είναι το «εμπόριον» δηλαδή το εμπορικό λιμάνι του Πειραιά. Ωστόσο στην δεξιά είσοδο του λιμανιού καταγράφονται νεώσοικοι, οπότε η εκεί περιοχή πρέπει να είχε στρατιωτική χρήση.
Μέχρι τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. ο Πειραιάς κατοικούνταν από ψαράδες και χωρικούς. Στο μεταξύ ο Φαληρικός όρμος χρησιμοποιούταν σαν το λιμάνι των Αθηνών. Η κατάσταση άλλαξε μετά την προτροπή του Θεμιστοκλή να τοιχιστεί η περιοχή. Στα μέσα του 5ου αιώνα, τα τείχη είχαν ολοκληρωθεί και είχε γίνει η σύνδεση με την Αθήνα με τα Μακρά Τείχη. Στη νέα κατάσταση δημιουργήθηκε ένα πλέγμα τριών λιμένων (Κάνθαρος, Ζέα, Μουνιχία) όπου κατανεμήθηκαν δραστηριότητες και λειτουργούσαν συμπληρωματικά.
Η σημασία των λιμένων του Πειραιά έχει άμεση σχέση με την ανάπτυξη της αθηναϊκής πολιτείας. Ο Κάνθαρος αποτέλεσε το σημαντικότερο εμπορικό λιμένα της Μεσογείου στη διάρκεια του 5ου αι. π.Χ. Την κρισιμότητά του για την αθηναϊκή πολιτεία αποδεικνύει το ολοκληρωμένο πρόγραμμα οικοδόμησης της πόλης (Ιπποδάμειο σύστημα), τα αμυντικά έργα για τα οποία η Αθήνα διέθεσε τεράστια ποσά (ο Ισοκράτης αναφέρει 1.000 τάλαντα για νεώσοικους), καθώς και οι αναφερόμενοι στις πηγές διοικητικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι που διορίζονταν για την εύρυθμη λειτουργία του.
Οι λιμένες του Πειραιά, μεταξύ των οποίων και ο Κάνθαρος αποτέλεσαν τον ξενιστή του αθηναϊκού στόλου, που έδωσε τη δυνατότητα της ανάπτυξης της αθηναϊκής δημοκρατίας και ηγεμονίας. Από τον Κάνθαρο, στόλοι πλοίων, συχνά συνοδευμένοι από πολεμικά σκάφη, εξασφάλιζαν την τροφοδοσία της πόλης με σιτηρά και πρώτες ύλες και τη διεξαγωγή του εξαγωγικού εμπορίου των αττικών προϊόντων, όπως τα αγγεία, το λάδι, το μέλι, κλπ.
Κατεβαίνετε από το πλοίο και είστε έτοιμοι να ξεκινήσετε τη βόλτα σας στην πόλη. Βγαίνετε από το τέρμιναλ κρουαζιέρας (1) στην γύρω περιοχή βρίσκονται τα γραφεία ναυτιλιακών εταιρειών και τράπεζες.
Στα αριστερά μας και μέσα στην λιμενική ζώνη τραβά την προσοχή σας η «Παγόδα» (2). Το κτίριο πήρε το όνομά του από το σχήμα της σκεπής του που θυμίζει παγόδα.
Η αρχιτεκτονική μορφή της Παγόδας είναι μοναδική. Προϊόν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, δημοσιευμένο και γνωστό το κτίριο των Ι.Λιάπη και Η. Σκρουμπέλου είναι ένα από τα πλέον τολμηρά μοντερνιστικά κτίρια στην Ελλάδα. Φτιάχτηκε την περίοδο 1962-1967 και εγκαινιάστηκε το φθινόπωρο του 1967. Δημιουργήθηκε ως επιβατηγός σταθμός για τα υπερωκεάνια και ως σταθμός αποχαιρετισμού των ελλήνων μεταναστών προς ΗΠΑ και Αυστραλία της δεκαετίας του 1960. Αργότερα λειτούργησε σαν μόνιμος εκθεσιακός χώρος για τις ναυτικές (Ποσειδώνια) και εμπορικές εκθέσεις της πόλης.
Απέναντι θα συναντήσετε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1883) (3). Σχεδιάστηκε από τον Ιωάννη Λαζαρίμο, είναι ο ίδιος αρχιτέκτονας που σχεδίασε τον Δημοτικό Θέατρο της πόλης. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση ο Άγιος Νικόλαος είναι ο προστάτης άγιος των ναυτικών. Γι αυτό το λόγο είναι συνηθισμένο να οικοδομούνται εκκλησίες αφιερωμένες σε αυτόν κοντά στα λιμάνια.
Προσπερνάτε την εκκλησία και ανηφορίζετε την Χαριλάου Τρικούπη. Στο 31 θα συναντήσετε το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πειραιά (5)
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά είναι ένα παράθυρο στην ιστορία της πόλης του Πειραιά, η οποία στους αρχαίους χρόνους άκμασε σαν ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο για την Αθήνα αλλά και για το χώρο της Μεσογείου.
Το Μουσείο είναι περίπου 10 λεπτά περπάτημα από το τέρμιναλ κρουαζιέρας και ακριβώς δίπλα στο αρχαίο θέατρο της Ζέας, που είναι ο εξωτερικός χώρος του Μουσείου. Το θέατρο τοποθετείται στον Ελληνιστικούς χρόνους στο 2ο μ.Χ. αιώνα.
Τα εκθέματα του μουσείου προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά και χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ρωμαϊκή εποχή.
Οι επισκέπτες θα εντυπωσιαστούν από τον μπρούτζινο Αρχαϊκό Κούρο που αναπαριστά τον Απόλλωνα, τα δύο μπρούτζινα αγάλματα της Άρτεμης, και της Αθηνάς, όπως και μία τραγική μάσκα. Από την αναπαράσταση ενός τυπικού κλασσικού ιερού με ένα άγαλμα της Κυβέλης που βρέθηκε στο Μοσχάτο, όπως και μία σειρά από αντικείμενα λατρείας που προέρχονται από διάφορα ιερά του Πειραιά. Όλα θεωρούνται αριστουργήματα στην κατηγορία τους.
Το μουσείο έχει μία πλούσια συλλογή ευρημάτων από την καθημερινή ζωή των κατοίκων του Πειραιά. Υπάρχει επίσης μία σημαντική συλλογή μαρμάρινων επιτύμβιων στηλών των 5ου και 4ου π.Χ. αιώνων, όπως και το μνημείο ενός μέτοικου που ανασκάφθηκε στην Καλλιθέα.
Τα ευρήματα της ρωμαϊκής περιόδου είναι συγκεντρωμένα σε ένα σημείο του μουσείου και περιλαμβάνουν σημαντικά αντικείμενα τα οποία προέρχονται από τον 1ο και 3ο μ.Χ. αιώνα. Στον ίδιο χώρο εκτίθενται δύο κολοσσιαία αγάλματα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού (117-138 μ.Χ.), μαζί με διάφορα πορτραίτα ρωμαίων αυτοκρατόρων.
Ώρες επίσκεψης:
Τρίτη – Κυριακή 8.30 – 15.00
Δευτέρα κλειστά
Διεύθυνση: ΧαριλάουΤρικούπη 31
Κατηφορίζοντας την Χαριλάου Τρικούπη σε λίγα λεπτά φτάνουμε στην Ζέα (5) ή Πασαλιμάνι. Η περιοχή είναι η συνηθισμένη βόλτα των Πειραιωτών, όπως και των επισκεπτών της πόλης, ντόπιων και ξένων. Το λιμάνι της Ζέας την αρχαιότητα ήταν η κύρια βάση του Αθηναϊκού Στόλου. Σήμερα τα λιμενικά έργα και οι αποβάθρες που βρίσκονταν στην περιοχή δεν είναι ορατά. Ίχνη από τα βοηθητικά κτήρια και τους νεώσοικους σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ορατά στα ισόγεια των κτιρίων που είναι περιμετρικά της Ζέας.
Κατά πάσα πιθανότητα η Ζέα, ήταν ο πρώτος από τους τρεις όρμους του Πειραιά (Μουνιχία, Ζέα, Κάνθαρος) που διαμορφώθηκε για να εξυπηρετήσει τον Αθηναϊκό Στόλο την περίοδο που η Αρχή του Θεμιστοκλή (493-492 π.Χ.) συνέλαβε το σχέδιο της ανάπτυξης της ναυτικής δύναμης των Αθηνών και συνεπώς των λιμένων του Πειραιά.
Η λιμενολεκάνη της Ζέας έκλεινε από νότια, όπου η είσοδος του όρμου, με δύο τειχισμένους μόλους. Στην ανατολική πλευρά της έχουν εντοπιστεί νεώσοικοι, κάποιοι από τους οποίους έχουν ανασκαφεί. Είναι πολύ πιθανόν οι νεώσοικοι να κάλυπταν όλη την περίμετρο του λιμένα, πλην ίσως του επίπεδου μυχού του όρμου.
Ο λιμένας της Ζέας λειτούργησε κυρίως ως πολεμικός ναύσταθμος της Αθήνας. Τειχίστηκε και διαμορφώθηκε σε ναυτική βάση στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Πιθανότατα ένας περιμετρικός τοίχος, απομόνωνε το ναύσταθμο από την πόλη. Εντός του περιβόλου εντοπίζονται τα κατάλοιπα των νεωσοίκων και μπορούμε να υποθέσουμε την ύπαρξη διαφόρων εγκαταστάσεων για την εξυπηρέτηση του ναυστάθμου. Η έρευνα (Δανικό Ινστιτούτο) διακρίνει διάφορες οικοδομικές φάσεις στους νεωσοίκους. Σε μικρή απόσταση στα βορειοδυτικά έχουν εντοπιστεί τα κατάλοιπα της περιώνυμης Σκευοθήκης του Φίλωνος, στην οποία φυλάσσονταν αφαιρούμενα στοιχεία των πολεμικών πλοίων Στα μέσα του 3ου αι. π.Χ. οικοδομείται η Σκευοθήκη του Φίλωνος, η οποία πιθανότατα συνδέεται με ευρύτερο πρόγραμμα κατασκευών στη δεκαετία μετά το 355 π.Χ. (Παπαχατζής 1974, σ.107).
Σήμερα η Ζέα είναι μία από τις μεγαλύτερες μαρίνες της Μεσογείου, το διαπιστώνεις όταν την περιδιαβάζεις και μπορείς να δεις ορισμένα πραγματικά εντυπωσιακά σκάφη. Κατά μήκος της βόλτας με κατεύθυνση την Πλατεία Αλεξάνδρας υπάρχουν πολλά καφέ και εστιατόρια όπου μπορεί κανείς να καθίσει.
Πλησιάζοντας την Πλατεία Αλεξάνδρας, (6) ίσως την πιο όμορφη πλατεία της πόλης συναντάμε την οικία Πατσιάδου, ένα από τα ελάχιστα διασωθέντα κτίρια της «Συνοικίας Τσίλλερ». Ο Τσίλλερ ήταν ο πλέον γνωστός αρχιτέκτονας της Αθήνας του 19ου αιώνα. Το 1875 αγόρασε αυτή την περιοχή όπου αυτός και οι μαθητές του δημιούργησαν μία νέα γειτονιά.
Οι βίλες που κτίστηκαν κατοικήθηκαν από τους πλούσιους έμπορους και βιομήχανους της πόλης. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης σαν εξοχικές κατοικίες του Γεωργίου του Α΄ αλλά και της οικογένειας Μπενάκη. Αποτέλεσαν το σκηνικό της Πηνελόπης Δέλτα για τον Τρελαντώνη, και αργότερα για κάποιους πίνακες του Τσαρούχη.
Σήμερα δυστυχώς έχουν κατεδαφιστεί όλες και όπως ήδη αναφέρθηκε η μόνη που σώζεται είναι η οικία Πατσιάδου, που αποτελεί τοπόσημο της περιοχής.
Συνεχίζοντας τη βόλτα σας κατά μήκος της ακτής Κουντουριώτη συναντάτε την πλαζ «Βοτσαλάκια» και στη συνέχεια μπαίνουμε στην περιοχή της Καστέλας (7). Μαζί με το λόφο του Προφ.Ηλία συνθέτουν, μία από τις πιο όμορφες γειτονιές του Πειραιά. Η χαμηλή δόμηση, η θέα στη θάλασσα, οι στενοί δρόμοι και οι σκάλες δημιουργούν την εντύπωση γειτονιάς σε νησί. Στους εσωτερικούς δρόμους υπάρχουν αρκετά νέο-κλασσικά κτίσματα που τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει χρήση και στεγάζουν γραφεία ναυτιλιακών εταιρειών. Στην περιοχή υπάρχουν ξενοδοχεία και πληθώρα από καφέ, εστιατόρια και μπαρ.
Αφήνοντας πίσω μας την Καστέλα κατηφορίζουμε στο Μικρολίμανο (8). Το 3ο κατά την αρχαιότητα λιμάνι του Πειραιά τη Μουνιχία, που προστατεύονταν από την Μουνιχία Αρτέμιδα. Είναι ο μικρότερος από τους τρεις φυσικούς όρμους και βρίσκεται στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία όπου ανιχνεύονται προϊστορικοί οικισμοί. Μετά τον 5ο π.Χ. αιώνα, ο λιμένας της Μουνιχίας, χρησιμοποιήθηκε ως πολεμικός ναύσταθμος, όπως και ο λιμένας της Ζέας. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές σ' αυτόν ευρίσκοντο 82 νεώσοικοι κατά τον 4ο αι. π.Χ. Ως πολεμικός λιμένας περιβαλλόταν και αυτός από τοίχο που απομόνωνε τη λιμενολεκάνη και βρισκόταν σε απόσταση 60μ. από την ακτή (Δραγάτσης-Αγγελόπουλος, 1899, 37-41 και 1900, 35-37).
Από επιγραφές που βρέθηκαν προκύπτει η ύπαρξη διαφόρων ιερών - ναών, όπως του Διός Μειλιχίου και του Διός Φιλίου, του Ασκληπιού, της θεάς Σώτειρας ελλιμενίας και της θρακικής θεότητας Βενδίδος. Γνωστότερος, όμως, και ανασκαφικά επιβεβαιωμένος είναι ο ναός της Αρτέμιδος Μουνιχίας στο λόφο όπου σήμερα βρίσκεται ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος.
Σίγουρα είναι το πλέον γραφικό από τα φυσικά λιμάνια του Πειραιά. Σήμερα είναι αραξοβόλι για ψαροκάικα και μικρά ιστιοφόρα. Επίσης εδώ έχουν την έδρα τους και τις εγκαταστάσεις τους δύο ναυταθλητικοί όμιλοι. Περιμετρικά της ακτής Κουμουνδούρου υπάρχουν πολλά καφέ και εστιατόρια.
Πάνω από το Μικρολίμανο υψώνεται ο λόφος του Προφήτη Ηλίας (9) είναι το ψηλότερο σημείο του Πειραιά (86,59 μέτρα). Ανηφορίζοντας το λόφο συναντάς γειτονιές με όμορφα σπίτια και θέα στη θάλασσα και καταλήγεις στην κορυφή του Λόφου όπου βρίσκεται το Βεάκειο Θέατρο (10), το οποίο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού φιλοξενεί θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες. Το θέατρο πήρε το όνομά του από τον σπουδαίο πειραιώτη ηθοποιό Αιμίλιο Βεάκη (1884-1951), ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αναβίωση του αρχαίου δράματος και στην εξάπλωση του μοντέρνου θεάτρου στην Ελλάδα. Από αυτό το σημείο η θέα στο κεντρικό λιμάνι, στη Ζέα και στο Μικρολίμανο είναι μοναδική.
Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Κατηφορίζοντας από τον Προφήτη Ηλία επιστρέφουμε στην Ακτή Δηλαβέρη διασχίζουμε μία από τις μικρές γέφυρες και μπαίνουμε στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (12) μία έκταση με πάρκα, γήπεδα βόλεϊ, μπάσκετ και τένις και καφενεία. Το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας χρησιμοποιείται παράλληλα σαν συνεδριακό κέντρο και χώρος συναυλιών. Στην ίδια περιοχή κοντά στην εκκλησία της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, που πήρε το όνομά της από την εικόνα που βρέθηκε σε μία μυρτιά, «στα μυρτίδια» στα Κύθηρα, βρίσκεται το 2ο θερινό δημοτικό θέατρο της πόλης το «Μενάνδριο». Πήρε το όνομά του από τον Μένανδρο (343-292 π.Χ.), Αθηναίο κωμικό ποιητή και σημαντικότερο εκπρόσωπο της Νέας Αττικής Κωμωδίας. Έγραψε πάνω από 100 έργα, αλλά μόνο ένα ο Δύσκολος σώζεται ολόκληρο. Το θέατρο είναι πιο γνωστό σαν Δελφινάριο, και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ανεβαίνουν παραστάσεις μιούζικαλ.
Περνώντας από την υπόγεια διάβαση με κατεύθυνση το σταθμό του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου φτάνουμε στο Ν.Φάληρου. Τον 19ο αιώνα και το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα η περιοχή ήταν γνωστή για τις παραλίες της. Είχε οργανωθεί σαν τόπος διακοπών για τους μεσοαστούς και του αστούς των Αθηνών.
Υπήρχαν νέο-κλασσικές καλοκαιρινές κατοικίες θέατρα και ξενοδοχεία. Το Ακταίον ήταν το πιο σημαντικό από αυτά. Η ακροθαλασσιά ήταν διαμορφωμένη με πλατφόρμες και καμπίνες.
Ο ηλεκτρικός σταθμό του Φαλήρου είναι τμήμα της πρώτης γραμμής που συνέδεσε την Αθήνα με τον Πειραιά. Φτιάχτηκε το 1869 και μέχρι το 1904 που έγινε ηλεκτροκίνητος ήταν ατμοκίνητος.
Σήμερα μόνο ορισμένα νέο-κλασσικά σπίτια έχουν απομείνει να θυμίζουν εκείνη την εποχή. Στο κάδρο κυριαρχούν το Γήπεδο Καραϊσκάκη (13), και το κτίριο του σταθμού που με την εντυπωσιακή οροφή του αναπαριστά ένα σμάρι γλάρων που πετά στον ουρανό. Στην περιοχή πίσω και γύρω από το Γήπεδο του Καραϊσκάκη υπάρχουν κουφάρια εργοστασίων, μνημεία-απομεινάρια της βιομηχανικής ιστορίας του Πειραιά. Στην πλατεία μπροστά από το σταθμό υπάρχει το μνημείο του Γεώργιου Καραϊσκάκη που πολέμησε και σκοτώθηκε στον Πειραιά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Από το Νέο Φάληρο επιστρέφουμε στο Πασαλιμάνι αλλά ακολουθώντας μία άλλη διαδρομή. Κατά μήκος της οδού Τροχιοδρόμων, περνάμε από τη Γούβα του Βάβουλα, δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο των Αρχαίων Πυλών του Πειραιά (14). Εδώ στην αρχαιότητα ήταν η είσοδος της πόλης όταν έφτανες από την Αθήνα ακολουθώντας τα μακρά τείχη.
Ακολουθώντας την 34ου Συντάγματος Πεζικού και την φυσική της επέκταση που είναι η Ηρώων Πολυτεχνείου φτάνουμε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (15) και στην Πλατεία Κοραή την κεντρική πλατεία της πόλης.
Το Δημοτικό Θέατρο χτίστηκε σε σχέδια (1881-1883) του αρχιτέκτονα του δήμου Ιωάννη Λαζαρίμου. Τα έργα άρχισαν το 1884 και ολοκληρώθηκαν το 1895. Το αποτέλεσμα είναι ένα δημοτικό θέατρο στα πρότυπα του Γαλλικού Theatre d’ Odeon στο Παρίσι με στοιχεία Γερμανικού Κλασικισμού. Την περίοδο που συνέβησαν όλα αυτά, η πόλη ήταν στην ακμή της. Το λιμάνι της ήταν το πιο σημαντικό της χώρας και η πόλη ένα ταχύτατα ανερχόμενο βιομηχανικό κέντρο. Η νέα τάξη αστών μεγαλεμπόρων και βιομηχάνων που είχε προκύψει ήθελε ένα κτίριο σύμβολο για την πόλη στα πρότυπα των μεγάλων αστικών κέντρων της Δύσης. Στα χρόνια που πέρασε το Δημοτικό Θέατρο συνδέθηκε με την ιστορία της πόλης, αν και η χρήση του της προκαλούσε πάντα μία σχετική αμηχανία. Λειτούργησε για αρκετά χρόνια σαν παράρτημα του Εθνικού Θεάτρου και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τη δεκαετία του 50 είχε αναλάβει τη διεύθυνσή του ο Δημήτρης Ροντήρης και χαράχτηκε για πρώτη φορά μία πιο ξεκάθαρη πολιτική για αυτό. Δυστυχώς αυτή η περίοδος δεν κράτησε πολύ. Παρόλα τα προβλήματα, γενιές Πειραιωτών είχαν την τύχη να δουν στην σκηνή του πολύ αξιόλογες παραστάσεις
Η σπασμένη στάμνα - Αγκάλιασέ με (1955). Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή | Ενιαία παράσταση 02/12/1954 - 19/12/1954 Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Πειραιάς, Ελλάδα
Αντιγόνη Βαλάκου (Μπέρτα), Ανδρέας Φιλιππίδης (Ιππότης Φολλβίλ), Νίκος Παρασκευάς (Μαρκήσιος ντε Μανικάν)
Ενας άλλος χώρος που συνδέθηκε με την ιστορία και την κοινωνική ζωή της πόλης είναι το Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου. Στο χώρο του διοργανώνονταν χοροί, λογοτεχνικές βραδιές σεμινάρια, συνεστιάσεις και παρουσιάσεις των πολλών τοπικών συλλόγων της πόλης. Ο Πειραιάς άλλωστε είναι μία πόλη που δημιουργήθηκε από την εσωτερική μετανάστευση και από την εισροή προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Αυτός ο κύκλος ολοκληρώθηκε στα μέσα στου 20ου αιώνα.
Σήμερα είναι σε εξέλιξη ένα εκτεταμένο έργο αποκατάστασης. Θα ολοκληρωθεί το 2013 και το θέατρο θα ξανανοίξει για το κοινό.
Στην πλατεία Κοραή (16) την κεντρική πλατεία της πόλης μπορεί κάποιος να κάνει μία σύντομη στάση σε ένα από τα πολλά καφέ της πλατείας. Εκτός από τα καφέ στην πλατεία βρίσκεται το Δημαρχείο της πόλης και δίπλα η Ιωνιδειος σχολή. Το σχολείο χτίστηκε με δωρεά του Κωνσταντίνου Ιωνίδη. Το 1847 ξεκίνησε η λειτουργία του και μέχρι το 1914 ήταν το μοναδικό γυμνάσιο στην πόλη. Σήμερα εξακολουθεί να είναι από τα πλέον γνωστά σχολεία του Πειραιά.
Ακολουθώντας την οδό Καραϊσκου συναντάμε το κτίριο του Πειραϊκού Συνδέσμου (17), από τα αρχαιότερα και ιστορικότερα σωματεία της Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1894. Στα χρόνια που λειτουργεί έχει καλύψει ένα ευρύτατο φάσμα αθλημάτων, μουσικής, θεάτρου και φιλολογίας. Στρίβουμε αριστερά και αρχίζουμε να κατηφορίζουμε τον πεζόδρομο της Σωτήρος Διός (18), ένα από τους κύριους εμπορικούς δρόμους της πόλης. Σε λίγα λεπτά έχουμε επιστρέψει στο Πασαλιμάνι και στο πέτρινο ρολόι του.
Στην Ακτή Μουτσοπούλου και πάλι ακολουθούμε αντίστροφα τη διαδρομή κατά μήκος της μαρίνας με κατεύθυνση τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Στη συμβολή με τη ΙΙας Μεραρχίας συναντάμε το νεοκλασσικό ιστορικό Μέγαρο Στρίγκου (19). Το 1919 περιήλθε στην κυριότητα της Οικογένειας Στρίγκου και τα επόμενα 30 περίπου χρόνια φιλοξένησε προσωπικότητες των γραμμάτων, των τεχνών και του επιχειρηματικού κόσμου της πόλης. Ο Γεώργιος Στρίγκος ήταν μεταξύ άλλων, από τους πρώτους συλλέκτες νεοελληνικής τέχνης. Δεν είναι λίγες οι λογοτεχνικές αναφορές στο κτίριο. Ο Γιάννης Τσαρούχης το έχει ζωγραφίσει στα «Νεοκλασσικά του Πειραιά». Το 1945 το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό μετέτρεψε το οίκημα σε Λέσχη Αξιωματικών. Το επόμενα χρόνια με τη μεσολάβηση του φιλέλληνα Οκτάβιου Μερλιέ, η οικία Στρίγκου αγοράστηκε από το γαλλικό δημόσιο για να στεγάσει το Παράρτημα του Γαλλικού Ινστιτούτου στον Πειραιά. Για τέσσερεις δεκαετίες περίπου, πολλοί Πειραιώτες ανεβοκατέβαιναν στις σκάλες του για να μάθουν γαλλικά. Από το 2009 η οικία Στρίγκου αποτελεί το δεύτερο κτίριο του ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη». Στους χώρους του διοργανώνονται εκδηλώσεις καλλιτεχνικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος.
Χτισμένο πάνω στη Μαρίνα συναντάμε το κτίριο του Ομίλου Ερετών (20). Είναι το πρώτο αθλητικό σωματείο της χώρας ιδρύθηκε το 1885. Επίσης είναι το πρώτο που δημιούργησε γυναικείο τμήμα. Αρχικά στεγάζοταν στο Φάληρο, και το 1888 μεταφέρθηκε στις σημερινές του εγκαταστάσεις. Είναι προσανατολισμένο στην κωπηλασία.
Λίγο πιο κάτω στην ίδια πάντα πλευρά, συναντάμε τις παλιές εγκαταστάσεις του άλλου ιστορικού αθλητικού σωματείου της πόλης του Ολυμπιακού (21). Από την ίδρυσή του το 1925 έχει συνδεθεί έντονα με την πόλη.
Ένα άλλο νεοκλασικό κτίσμα στη δεξιά πλευρά του δρόμου, τραβά την προσοχή είναι το κτίριο του Ναυτικού Νοσοκομείου (22). Ιδρύθηκε το 1902 από τη Βασίλισσα Όλγα και το χτίσιμο του χρηματοδοτήθηκε από τον τσάρο για να περιθάλψει τους τραυματίες του Ρώσικου στόλου που επιχειρούσε στην περιοχή της Μεσογείου.
Περίπου μισό χιλιόμετρο πιο κάτω, στην καρδιά της Μαρίνας Ζέας βρίσκεται το Ναυτικό Μουσείο (23) με το χαρακτηριστικό του προαύλιο χώρο. Ιδρύθηκε το 1949 και φιλοξενεί περίπου 2.500 εκθέματα που συνδέονται με τη ναυτική ιστορία της Ελλάδας από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Έχει πολλά μοντέλα πλοίων και αρκετούς σχετικούς πίνακες ζωγραφικής του 19ου και 20ου αιώνα. Ώρες επίσκεψης του Μουσείου Τρίτη-Σάββατο 09.00 – 14.00 και Κυριακή 09.30-14.00. Είναι κλειστό τις Δευτέρες και τις αργίες.
Πάνω από το μουσείο βρίσκεται η πλατεία της Φρεατίδας, ένα μικρό δείγμα από την περιοχή που σύχναζε ο ποιητής Λάμπρος Πορφύρας (1879-1932). Από το περιβάλλον της περιοχής άντλησε αρκετά ερεθίσματα τα οποία εμφανίστηκαν σε ορισμένα ποιήματά του.
Κατά μήκος της ακτής και μέχρι το τέλος της Πειραϊκής χερσονήσου είναι ορατά απομεινάρια του Κονώνειου τείχους, τα οποίο εκτείνονταν από το Τουρκολίμανο μέχρι την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Ένα εκτεταμένο πρόγραμμα καθαρισμού, συντήρησης και αποκατάστασης είναι σε εξέλιξη. Η περιοχή με τους διαδοχικούς όρμους προσφέρεται για περίπατο. Στον ορίζοντα διαγράφονται οι γραμμές της Σαλαμίνας και της Αίγινας.
Στο τέλος της διαδρομής σχηματίζεται ένα μικρό ακρωτήρι, εκεί από το τέλος του 19ου αιώνα στεγάζεται η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (24). Εδώ εκπαιδεύονται οι αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού. Περπατάμε κατά μήκος της Σχολής και επιστρέφουμε προς την πόλη και το κεντρικό λιμάνι. Το νεοκλασικό κτίριο του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου θηλέων (25) δεσπόζει στην περιοχή.
Κατηφορίζουμε προς το κεντρικό λιμάνι και το τέρμιναλ κρουαζιέρας. Στο δρόμο της επιστροφής θα συναντήσουμε το άγαλμα ενός λιονταριού (24). Είναι το αντίγραφο του αρχαίου αγάλματος που υπήρχε στην είσοδο του λιμανιού. Εικάζεται ότι μεταξύ 1ου και 2ου π.Χ. αιώνα τοποθετήθηκε στη θέση μεταξύ της Εθνικής Τράπεζας και του Τινάνειου κήπου. Ήταν τόσο χαρακτηριστικό που οι Ιταλοί ονόμασαν το λιμάνι Porto Leone (Λιμάνι του Λιονταριού). Είναι καθιστό και υπάρχουν ίχνη από ένα σωλήνα (έχει χαθεί) που διέτρεχε την πλάτη του, και αυτό μας επιτρέπει να εικάσουμε ότι αρχικά χρησιμοποιούταν σαν σιντριβάνι. Αυτό σε συμφωνία με την περιγραφή του 1670 που έλεγε ότι έρεε νερό από το στόμα του λιονταριού και κατέληγε σε ένα δοχείο στα πόδια του. Το πρωτότυπο άγαλμα μεταφέρθηκε από τον Francesco Morosini το 1687 στη Βενετία. Σήμερα είναι το ένα από τα τέσσερα αγάλματα που βρίσκονται στο Αρσενάλε, και είναι τα σύμβολα του Αγίου Μάρκου, προστάτη Αγίου της Βενετίας.
Από το άγαλμα του λιονταριού έχετε οπτική επαφή με το τέρμιναλ κρουαζιέρας, όπου μετά από λίγα λεπτά ολοκληρώνετε τη βόλτα σας.
